Coaches op glad ijs

Gepubliceerd op 01/01/2002 door Felix Grimbrère en Benjamin Niemeijer

 

Binnen het bedrijfsleven is de behoefte aan ondersteuning door externe experts enorm toegenomen. Dit heeft geleid tot een explosie van het aantal consultants, trainers en coaches in het eind van de vorige eeuw. Wat doen deze externe adviseurs precies en vanuit welke expertise passen ze hun begeleiding toe? In dit artikel gaan Felix Gimbrère en Benjamin Niemeijer, respectievelijk psychiater en psycholoog, in op twee kwesties die zich binnen het veld van training en coaching voordoen. Zij zullen allereerst hun visie toelichten dat veel coaches en trainers zich op het gebied begeven van de psychotherapie zonder dat zij daarvoor de benodigde kennis hebben opgedaan. Vervolgens besteden zij aandacht aan de negatieve gevolgen, voor coach en gecoachte(n), van het onvoldoende hanteren van psychotherapeutische kennis en vaardigheden binnen coachingstrajecten. Coaches op glas ijs
Met name de trainers en coaches houden zich bezig met begeleiding op een intra- en interpersoonlijk vlak. Als we een paar uur de tijd nemen om op Internet willekeurige informatie rond coaching te bestuderen valt op dat met regelmaat wordt geschreven dat coaching 'geen therapie' is. Wanneer we dan nagaan wat coaches wél doen wordt duidelijk dat ze zich in elk geval richten op verandering bij hun cliënten zonder daarbij zich primair te richten op problemen.   Als we kijken naar de achtergrond van coaches dan valt op dat ze vrijwel allemaal een universitaire studie achter de rug hebben met een behoorlijke staat van dienst, hetzij in de wetenschap, hetzij in het bedrijfsleven en dat deze staat van dienst veel al opgedaan is op het gebied van bedrijfskunde of economie. Wat men daadwerkelijk als coach doet blijft veelal onduidelijk. Blijkbaar is een behoorlijke staat van dienst voldoende om de bedrijven of individuen te interesseren voor een specifieke coach.

"Blijkbaar is een behoorlijke staat van dienst voldoende om de bedrijven of individuen te interesseren voor een specifieke coach"

Groepsprocessen

De reden dat wij dit artikel schrijven is dat wij als psychiater en psycholoog zien dat er begeleiding aangeboden wordt die zich naar onze mening grotendeels begeeft op kennis- en vaardighedengebied van psychotherapeuten of in elk geval van gedragsdeskundigen met kennis van persoonlijkheidsdiagnostiek en gespreksvoering. Uiteraard heeft iemand die jarenlang leidinggevende functies heeft bekleed binnen bedrijven of uitgebreid onderzoek heeft gedaan naar organisaties een bedrijf of individuen iets te bieden, maar er schuilen gevaren in het aanbieden van deze vorm van ondersteuning zonder specifieke ervaring en opleiding. Vanuit de psychotherapie is er uitgebreide aandacht voor de processen die zich kunnen voordoen tussen mensen, zeker waar het gaat om een situatie waarin de één de ander(en) begeleidt. Niet alleen individuele begeleiding maar ook groepsbegeleiding is binnen de psychotherapie uitgebreid bestudeerd.

   Groepsprocessen zijn complex en onderhevig aan wetmatigheden waar specifieke interventies voor bedacht zijn vanuit de psychotherapie. Bijzonder belangrijk is de persoon van de begeleider zelf. Wat drijft hem of haar, wat zijn zijn of haar bijzondere persoonlijke aspecten die de wijze van begeleiding beïnvloeden en in hoeverre sturen die de aard van de interventies die deze begeleider toepast. Meer praktisch: welke vragen stel je, wat doe je als je cliënt ontevreden is, hoe houd je je eigen gevoel in de hand als er emoties naar boven komen bij een individu of in een team. Tot slot is het belangrijk om een inschatting te kunnen maken van de persoonlijkheidsdynamiek van de cliënt. De aard van de persoonlijkheid van een cliënt bepaalt in belangrijke mate de aard van interveniëren, de duur van de begeleiding maar ook de wijze van functioneren van de begeleider. Deze zal door zijn of haar eigen persoonlijkheid op een bepaalde wijze reageren op de dynamiek van de ander. Er speelt dus nogal wat mee als je je gaat bezighouden met begeleiding die zich richt op personen zelf.

"Om het praktisch te maken: wij menen dat personal coaches een leertraject zouden moeten ondergaan analoog aan de opleiding psychotherapie"

Weerstand

Om het nog wat te illustreren: coaches coachen vaak managers die veranderingsprocessen aansturen. Weerstand tegen verandering is een fenomeen dat zeer bekend is uit de praktijk van het verandermanagement. Veel kennis is er echter al decennia lang met de bronnen van deze weerstand binnen de psychotherapiepraktijk. Cliënt en stellen daar hun functioneren ter discussie en vragen om hulp bij gedragsverandering. In de loop van de psychotherapie halen ze vaak juist onderbewust alles uit de kast om maar niet echt te (hoeven) veranderen en neigen daarbij tot het rationaliseren van (het handhaven van) het oude gedrag. Kennis van en ervaring met dit soort mechanismen zal coaches (en daarmee gecoachten) helpen het functioneren van mensen in bedrijven beter te begrijpen.

 

Assessment

Al met al vinden wij het discutabel dat coaches zonder gerichte kennis en vaardigheden op het gebied van intra- en interpersoonlijke begeleiding zowel individuen als groepen begeleiden. Wij zouden graag zien dat in Nederland en omstreken personal (persoonsgerichte) coaching wordt gezien als een methodiek waarbij de coach met kennis van zichzelf en zijn motieven de ander helpt echte zelfkennis te verwerven waarmee vervolgens de gecoachte een betere coach wordt voor de mensen die hij aanstuurt. Om het praktisch te maken: wij menen dat personal coaches een leertraject zouden moeten ondergaan analoog aan de opleiding psychotherapie. Inclusief 'leercoaching' en supervisie. Wij hopen dat dit ook gevolgen zal hebben voor de wijze van coachen. Wij hebben de indruk dat de behoefte van bedrijven om externe adviseurs in te schakelen voortkomt uit het feit dat men de verantwoordelijkheid voor bepaalde beslissingen steeds minder zelf durft of wil nemen. Een goed voorbeeld daarvan is de huidige wijze van assessment waarbij werkgevers grote waarde hechten aan de aanbevelingen van externe assessmentbureau's en de adviezen sterk laten meewegen in hun besluitvorming. Wat wij daar in zorgelijk vinden is dat leidinggevenden de verantwoordelijkheid voor een zeer belangrijke beslissing uit handen geven mogelijk omdat ze niet meer vertrouwen op hun eigen beoordelingsvermogen.

  

Autonomie

Wij denken dat mensen gecoacht willen worden omdat ze behoefte hebben aan steun. Uiteraard wordt die wens verpakt in meer ontwikkelde motieven maar daaraan ten grondslag ligt vrijwel altijd een primaire behoefte aan steun. Wij zijn dan ook van mening dat coaches rekening moeten houden met deze meer primaire drijfveren om ondersteuning te vragen en hun wijze van coaching daar op aan moeten passen. Te gemakkelijk daar op ingaan maakt afhankelijk. Wij streven juist naar toename van zelf vertrouwen en autonomie voor mensen binnen bedrijven. Het geven van adviezen op inhoudelijk vlak voegt wel degelijk iets toe, maar in onze ogen is vooral belangrijk dat mensen in staat worden gesteld zich zowel individueel als in teamverband capabel te voelen om zelf oplossingen te genereren en die vervolgens durven uit te dragen en uit te voeren. Wat ons betreft zou dit het primaire focus moeten zijn binnen coachingstrajecten. Wij zijn van mening dat psychotherapeutische kennis daarin onontbeerlijk is. Een goede coach geeft in onze visie niet primair adviezen en richt zich ook niet met name op de inhoudelijke kant van de overwegingen van de cliënt. Een goede coach stelt een cliënt in staat persoonlijke oplossingen te vinden waardoor het zelfvertrouwen zal toenemen en de coach zichzelf uiteindelijk overbodig maakt. Coaches begeven zich op glad ijs als zij zich daarbij onvoldoende bewust zijn van de interactie tussen hun eigen persoonlijke psychodynamiek en die van de door hen gecoachte individuen en teams.

 

Business In Training 2002-1

Vorige  |  Volgende